Bombus arısı türleri

Soldan sağa doğru:

Koyu renkli toprak bombusu (Bombus terrestris)
Açık renkli toprak bombusu (Bombus lucorum)
Bahçe bombusu (Bombus hortorum)
Ağaç bombusu (Bombus hypnorum)
Tarla bombusu (Bombus ruderatus)
___________ (Bombus gerstaeckerei)
Fundalık bombusu (Bombus jonellus)
Tesviye bombusu (Bombus subterraneus)
_____________(Bombus soreensis)
___________? ___________?


BOMBUS ARISI TÜRLERİ

Hayvanlar âleminde bombus arıların yeri, zarkanatlılar (hymenoptera) sınıfının Apidae ailesinin Bombinae alt ailesinde bulunur. Doğadaki 30.000 civarındaki arı türünden 250 den fazlasını bombus arıları oluşturmaktadır. Dünyanın kuzey yarımküresinde daha yaygındır. Kuzey Amerika’nın tropik bölgelerinde birkaç tür bulunmaktadır. Tropik Afrika'da ve Avustralya'da çok az bulunur. 1885 yılında bazı bombus türleri yonca bitkisi yetiştiriminde tozlayıcı olarak kullanılmak üzere Yeni Zelanda’ya getirilmiş. Avrupa’da 30 civarında bombus türü bulunmaktadır. Yurdumuzun doğu Anadolu bölgesinde yapılan araştırmalarda 30 civarında tür saptanmıştır. Yurdumuzda bazı kaynaklara göre 40 civarında bombus türü vardır. Bombus arıları yuvalarını yaptıkları yerlere göre bazı adlar almışlardır. Ağaç kovuklarına yuva yapanlara, ağaç bombusu; taş deliklerine duvar aralarına yuva yapanlara taş bombusu, otların arasına, altına yuva yapanlara çayır bombusu, toprak altına yuva yapanlara da toprak bombusu denir. Dil uzunluklarına göre de bazı ayırımlar yapılmıştır. Dil uzunluklarına göre bazı türlerin Latince ve Türkçe adlarını aşağıda veriyoruz.

Uzun dilli (hortumlu) bombuslar:
B. hortorum- bahçe bombusu
B. ruderatus- kır bombusu
B. pomorum- meyve bombusu
B. sylvarum- orman bombusu
B. pascuorum- tarla bombusu
B. ruderarius- ot bombusu
B. muscorum- yosun bombusu

Kısa dilli bombuslar:
B. terrestris- koyu renkli toprak bombusu
B. lucorum- açık renkli toprak bombusu
B. hypnorum ağaç bombusu
B. pratorum- çayır bombusu
B. lapidarus- taş bombusu

Kısa hortumlu bombuslar uzun hortumlulara göre rüzgâr, soğuk gibi olumsuz koşullara daha dayanıklıdır.
Bir yörede bahçe veya seralarda tozlayıcı olarak kullanılacak bombus arısı o yörede yetişen, o yöreye uyum sağlamış türlerden seçilirse sonuç daha verimli olmaktadır. Ayrıca kullanılacak amaca hizmet edebilecek çoklukta ve özellikte olmalıdır. Ömürleri kullanılacak işe yarayacak uzunlukta olmalıdır. Seralarda kullanılacak arılar kapalı yerde üretilebilir özellikte olmalıdır. Bu nedenlerde dolayı Kuzey Amerika’da bombus impatiens, bombus occidentalis kanarya adalarında ise bombus canariensis üretilmekte ve tozlayıcı olarak kullanılmaktadır. Bombus terrestris türü Avrupa’da, Kuzey Afrika’da ve Anadolu’da yaygın olarak yaşamaktadır. Bu nedenle ve diğer bazı özelliklerinden dolayı Avrupa’da bombus terrestris türü üretilmekte ve yurdumuz seralarında da tozlayıcı olarak bu tür kullanılmaktadır.
Bazı türler ise koloni oluşunca daha nüfus az iken cins üretimine başlamaktadırlar. Cins üretimine başlayınca da çiçektozu toplama ihtiyacı azalmakta yani tozlama verimi ve süresi azalmaktadır. Bazı uzun dilli bombusların ise laboratuvar üretiminde başlangıçta polenle besleme zorluğu vardır. (pocketmaker) cep depo kullanan türler bunlardandır. Bu türler tozlama işinde becerikli olsalar bile ticari üretimde verimli olmamaktadırlar.

Bombus terrestris (koyu renkli toprak bombusu):
Yurdumuz seralarında tozlayıcı olarak kullanılan tür Bombus terrestris türüdür. Bombus terrestris yaygın olarak Avrupa, Anadolu ve Kuzey Afrika’da yaşarlar. Doğada mart ortasından eylüle kadar görülürler. Kolonide arı sayısı 100-600 arasında çoğalabilir. Hortumları kısadır. (9 mm) Eğer çiçeğin bal özü yuvası derin ise ve arıların dili (hortumu) yetişmiyorsa bal özü yuvasının dibini kemirip delerek bal özünü oradan emerler. Bu arılar meyve ağaçlarının tozlaşmasında çok etkindirler. Üzerinde vücudunu saran halkalar şeklinde turuncu ve siyah tüyleri vardır. Arka tarafının tüyleri beyazdır. Ölçüleri, ana arı: 20-22, işçi arı: 11-17, erkek arı ise: 14-16 mm. uzunluğundadır. Bombus terrestris arıları yuvalarını genellikle toprak altında yaptığı için toprak bombusu adını da almıştır. Yer atındaki terk edilmiş fare veya köstebek delikleri tercih ettiği yerlerdir.