Bombus arılarının genel görünüşü1 Petek göz
2 Baş
3 Gövde, göğüs, sırt
4 Kanat
5 Sırt halkaları
6 Karın halkaları
7 Tırnak, pençe
8 Ayak
9 Baldır
10 Uyluk
11 Dil (fortum)
12 Duyarga (anten)
Bombus arısı başı:1 Nokta gözler
2 Petek gözler
3 Duyarga (anten)
4 Üst dudak
5 Üst çene
6 Alt dudak
7 Alt çene
8 Dudak duyargası (dokungaç)
9 Dil (fortum)
Bombus arısının sindirim organları
1 Kanat kasları
2 Kanatlar
3 Bel
4 Bal midesi (Ön mide)
5 Karın bölgesi
6 Yürek kası borusu
7 İnce barsak
8 Dışkı torbası
9 Orta mide, kalın barsak
10 Diyafram
11 Kontraktionswelle ?
12 Yemek borusu
13 Göğüs
14 Baş
Bombus arısının kan dolaşımı1 Aort
2 Kanat kasları
3 kanatlar
4 Bel
5 Yürek kası borusu
6 Karın halkaları
7 Hava kesesi
8 Diyafram
9 Kontraktionswelle
10Kan atardamarı
11 göğüs
12 Kafa
Bombus arılarının ısı ayar düzeneği
Organ adları kan dolaşımı şeklindekinin aynıdır.
Bombus arıları "termo regülation" kendini ısıtabilme yetenekleri sayesinde vücutlarını 30 dereceye kadar ısıtabilirler. Bunun için karında bir titreşim hareketi sonucu kan pompalama, yeteri kadar besin yakma ve ısınma... (Konu aşağıda daha ayrıntılı olarak anlatılmıştır.)
BOMBUS ARILARININ GELİŞİMİ
Ana arı, yuva kurar ve yumurtlar kuluçkaya yatar.
Yumurtaların üzeri mumla kaplanır, ısıtılır, nemli tutulur.
Yumurtalardan kurtçuklar (larvalar) çıkar, kurtçuklar bal ve çiçektozu ile beslenir.
Kurtçuklar beslenince ısıtılınca gelişip büyürler. 
Gelişen kurtçuklar ipekböceği gibi bir koza (pupa) örerek kendilerini içine hapsederler. Orada başkalaşım geçirirler.
Ve kozalardan genç işçi arılar çıkarlar.Resimlerin kaynağı:
BOMBUS ARILARININ VÜCUT YAPISI
Bombus arılarının vücudu 3 bölümden oluşur. Baş, göğüs, karın.
Baş üzerinde gözler, ağız, dil (hortum) ve antenler bulunur. Erkek arıların gözleri daha iri ve hassastır. Kafalarındaki tüyler değişik renktedir. Antenleri daha uzundur. Erkek arılarda 13 adet anten boğumu, dişi arılarda 12 adet anten boğumu vardır. Bombus arılarının dilleri diğer böceklere oranla daha uzundur. Bazı bombus türlerinin dili 20 mm. uzunlukta olabiliyor. Böylece dar ve derin çiçekleri de ziyaret edip tozlayabilmektedir. Nektar salgısı çok derinde olan çiçeklerin ise dip kısmını kemirip delerek nektarı emebilmektedirler. Kemirme işini kuşların gagalarına benzer yapıda olan çeneleri ile yapmaktadırlar.
Göğüslerinde 3 çift bacak ve 2 çift kanat bulunmaktadır. Dişi arıların arka ayaklarında polen sepetçiği bulunmaktadır. Yuvalarına poleni bu sepetçik ile taşırlar. Erkek arılarda bu sepetçik bulunmaz.
Karın bölgesi 6 halkadan oluşur. Karnın alt yüzündeki halkalar arasında mum bezleri vardır. Karın içinde mide, ön mide,üreme organları ve karnın arka kısmında iğne (sokaç) bulunmaktadır. Ön midesinde çiçeklerden topladığı nektarları biriktirir. Nektar burada bir salgı ile değiştirilir bala dönüşür. Yuvada bal gözlerine aktarılır. Burada su oranı biraz düşürülüp koyulaştırılır. Ekşiyip bozulmayacak hale getirilir. Ana arının üreme organları gelişmiş, işçi arıların üreme organları ise körelmiştir. Ana arılar sokacını sadece rakip ana arıları öldürmek için kullanır. Erkek arıların sokacı yoktur. İşçi arılar sokunca bal arıları gibi ölmezler. Arka arkaya birkaç kez sokabilirler.
Bombus arılarının vücudu 3 bölümden oluşur. Baş, göğüs, karın.
Baş üzerinde gözler, ağız, dil (hortum) ve antenler bulunur. Erkek arıların gözleri daha iri ve hassastır. Kafalarındaki tüyler değişik renktedir. Antenleri daha uzundur. Erkek arılarda 13 adet anten boğumu, dişi arılarda 12 adet anten boğumu vardır. Bombus arılarının dilleri diğer böceklere oranla daha uzundur. Bazı bombus türlerinin dili 20 mm. uzunlukta olabiliyor. Böylece dar ve derin çiçekleri de ziyaret edip tozlayabilmektedir. Nektar salgısı çok derinde olan çiçeklerin ise dip kısmını kemirip delerek nektarı emebilmektedirler. Kemirme işini kuşların gagalarına benzer yapıda olan çeneleri ile yapmaktadırlar.
Göğüslerinde 3 çift bacak ve 2 çift kanat bulunmaktadır. Dişi arıların arka ayaklarında polen sepetçiği bulunmaktadır. Yuvalarına poleni bu sepetçik ile taşırlar. Erkek arılarda bu sepetçik bulunmaz.
Karın bölgesi 6 halkadan oluşur. Karnın alt yüzündeki halkalar arasında mum bezleri vardır. Karın içinde mide, ön mide,üreme organları ve karnın arka kısmında iğne (sokaç) bulunmaktadır. Ön midesinde çiçeklerden topladığı nektarları biriktirir. Nektar burada bir salgı ile değiştirilir bala dönüşür. Yuvada bal gözlerine aktarılır. Burada su oranı biraz düşürülüp koyulaştırılır. Ekşiyip bozulmayacak hale getirilir. Ana arının üreme organları gelişmiş, işçi arıların üreme organları ise körelmiştir. Ana arılar sokacını sadece rakip ana arıları öldürmek için kullanır. Erkek arıların sokacı yoktur. İşçi arılar sokunca bal arıları gibi ölmezler. Arka arkaya birkaç kez sokabilirler.
BOMBUS ARILARININ ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ
Bombus arılarını diğer böcek ve arılardan üstün kılan ve tozlama konusunda onları daha yetenekli yapan bazı özellikleri vardır. Bunlar:
1 – Kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği (termo regülation)
2 – Titreştirme, sarsma yeteneği (Vibration)
3 - Diğer arı ve böceklerin konmadığı bazı çiçeklerden faydalanabilme yeteneği.
Bombus arılarını diğer böcek ve arılardan üstün kılan ve tozlama konusunda onları daha yetenekli yapan bazı özellikleri vardır. Bunlar:
1 – Kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği (termo regülation)
2 – Titreştirme, sarsma yeteneği (Vibration)
3 - Diğer arı ve böceklerin konmadığı bazı çiçeklerden faydalanabilme yeteneği.
Bunları ayrı ayrı inceleyelim.
1- Kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği (Termo regülation)
Bombus arılarının vücutları tüylerle (kıllarla) kaplıdır. Bu tüyler onları aşırı sıcak ve soğuktan korur. Böylece bal arılarına göre daha sıcak ve daha soğukta rahatlıkla çalışabilirler. Tüylerini bakımlı ve temiz tutmak için ayaklarında fırça ve tarakları vardır. Bombus arıları vücutlarını aşırı soğuk ve sıcaktan korumak için ayrıca ısıtma ve soğutma yeteneğine de sahiptirler. Buna kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği diyebiliriz. Ana ve işçi arılar yavrularını ısıtmak için vücutlarını 30°C ye kadar ısıtabiliyorlar. Ancak bu ısıtma işi için enerji veren besin gerekmektedir.
Bombus arıları ısı ayar yeteneğini iki amaç için kullanır. Birincisi kuluçkadaki yumurta ve yavrularını ısıtmak için. Kuluçkada ısa 30°C altına düşerse gelişim bozuklukları ortaya çıkabilir. Örneğin kısalmış kanatlar... Isı yetersiz olursa gelişme de gecikebilir. Ya gerekli bal, gerekli ısı, sağlıklı gelişme; ya da yetersiz yakıt, yetersiz ısınma ve sonucunda sağlıksız ve geç gelişme... Görüldüğü gibi sağlıklı gelişmenin ısı ile, ısının da bal veya şeker tüketimi ile doğrudan bağıntısı vardır. Yuvada ısının devamlı olmasına yuva yalıtımının da katkısı önemlidir.
İkinci olarak, ısı ayar yeteneğini soğuk havada uçabilmek için kullanırlar. Saniyede 200 kere kanat çırpabilmek için enerji gereklidir. Ayrıca vücut ısıları 30°C altında olursa bombus arıları uçamaz. Hava sıcaklığı 6°C olsa bile bombus vücut ısısını besin tüketimi ile 30°C ye ayarlayabilir ve uçabilir. Vücut ısısını 30°C ye çıkarması için hareket etmesi de gerekmez. Kanatlar hareketsiz,vücut sessiz... Sadece karında bir pompalama hareketi... Verimli bir yakıt tüketimi ve ısınma, o kadar...
Küçük arıların ısınma yeteneği azdır. Büyük arılar daha verimli ısınabilir. Ana arı için bu iş çok kolaydır. Arıların iç ve dış işler için iş bölümü yapmalarında bu özelliklerinin etkisi olsa gerektir.
Isı ayar yeteneğinin de bir sınırı vardır. 6°C sıcaklığın altında bu yeteneği kullanamadıkları gibi 35°C sıcaklıkta da işe yaramayabilir. 35°C yukarısı yavrular için zararlıdır. 44°C üstünde ise bombuslar uçamaz. Arıların üzerlerindeki tüylerin de bu ısı ayarlama olayına katkısı vardır muhakkak. Ancak ana arının tüyleri yaşlandıkça dökülür ve göğsü sırtı kelleşir. Bu tüy dökülmesi yaşlı işçi arılarda da görülebilir.
2- Titreştirme, sarsma yeteneği (vibration)
Bombus arıları çiçeklerden çiçektozu toplarken genel olarak bal arıları veya diğer böceklerden farklı bir yol izler. Bir çiçeğe konunca çiçektozu çanaklarını sapından sıkıca kavrar ve çiçektozu çanaklarını sert bir şekilde sarsmaya, daha doğrusu titreştirmeye başlar. Titreşim hızı saniyede 360 kere olan bu sarsıntı sonunda çiçektozu çanaklarında bir çiçektozu bulutu oluşur. Bombus arısı bu çiçektozu bulutunun içinde kalır. Tozların bir kısmı arının tüylerine yapışır. Arı ön ve orta ayaklarındaki fırça ve tarakları kullanarak bu tozları toplar ve arka ayağındaki polen sepetçiğine doldurur. Bu arada çiçektozu toplanan çiçeğin tozlanması sağlanmış olur. Seralardaki domates çiçeklerinin gövdesindeki kahverengi izler bu şekilde titreşim ile çiçektozu toplamış olan bombus arılarının ayak izleridir. Eğer bir domates çiçeği gövdesinde kahverengi iz varsa o çiçek tozlanmış demektir.
Ben bombus arısı ve bal arısının çiçektozu toplama işini elma toplayan A ve B işçilerine benzetiyorum. A ufak tefek bir işçi. Elinde sepeti, çıkıyor elma ağacına. Elmaları teker teker topluyor. B ise iri yarı bir işçi. İri bir sepeti yanında tırmık ve kürek de var. Ağaca çıkmıyor. Ağacın gövdesinden sıkıca tutup sarsınca bütün elmalar dökülüyor. Sonra da tırmıkla toplayıp, kürekle sepete dolduruyor. Sizce bu işçilerden hangisi daha verimli çalışmaktadır?
Kolonideki iri yapılı arılar ve ana arı bu yol ile çiçektozu toplamada ufak arılara göre daha başarılıdırlar.
Diğer arı ve böceklerin konmadığı bazı bitkilerden faydalanabilme yeteneği
Bombus arılarının dilleri bal arılarına ve diğer böceklere oranla daha uzundur. Bazılarının dili 20 mm.ye ulaşır. Bal arılarının nektar toplayamadığı bazı çiçeklerden bombus arıları rahatça bal toplayabilirler. Dili bal emmek için yetişmese bile çiçeğin dip tarafını kemirip delerek nektarı oradan emmektedirler. Bu nedenlerle diğer böceklerin bal alamayacağı için konmadığı bazı çiçeklere bombus arıları bal alabilecekleri için konmaktadırlar. Bazı yonca çeşitleri bu türdendir. Bombus arılarının yaşamadığı yerlerde bazı yonca çeşitleri yetişmemektedir.
Ayrıca bombus arıları bal arılarından 3 kat daha hızlı çalışırlar. Bu yetenekleri göz önüne alınınca bombus arılarının tozlamadaki etkinlikleri kolayca anlaşılmaktadır.
1- Kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği (Termo regülation)
Bombus arılarının vücutları tüylerle (kıllarla) kaplıdır. Bu tüyler onları aşırı sıcak ve soğuktan korur. Böylece bal arılarına göre daha sıcak ve daha soğukta rahatlıkla çalışabilirler. Tüylerini bakımlı ve temiz tutmak için ayaklarında fırça ve tarakları vardır. Bombus arıları vücutlarını aşırı soğuk ve sıcaktan korumak için ayrıca ısıtma ve soğutma yeteneğine de sahiptirler. Buna kendi ısısını ayarlayabilme yeteneği diyebiliriz. Ana ve işçi arılar yavrularını ısıtmak için vücutlarını 30°C ye kadar ısıtabiliyorlar. Ancak bu ısıtma işi için enerji veren besin gerekmektedir.
Bombus arıları ısı ayar yeteneğini iki amaç için kullanır. Birincisi kuluçkadaki yumurta ve yavrularını ısıtmak için. Kuluçkada ısa 30°C altına düşerse gelişim bozuklukları ortaya çıkabilir. Örneğin kısalmış kanatlar... Isı yetersiz olursa gelişme de gecikebilir. Ya gerekli bal, gerekli ısı, sağlıklı gelişme; ya da yetersiz yakıt, yetersiz ısınma ve sonucunda sağlıksız ve geç gelişme... Görüldüğü gibi sağlıklı gelişmenin ısı ile, ısının da bal veya şeker tüketimi ile doğrudan bağıntısı vardır. Yuvada ısının devamlı olmasına yuva yalıtımının da katkısı önemlidir.
İkinci olarak, ısı ayar yeteneğini soğuk havada uçabilmek için kullanırlar. Saniyede 200 kere kanat çırpabilmek için enerji gereklidir. Ayrıca vücut ısıları 30°C altında olursa bombus arıları uçamaz. Hava sıcaklığı 6°C olsa bile bombus vücut ısısını besin tüketimi ile 30°C ye ayarlayabilir ve uçabilir. Vücut ısısını 30°C ye çıkarması için hareket etmesi de gerekmez. Kanatlar hareketsiz,vücut sessiz... Sadece karında bir pompalama hareketi... Verimli bir yakıt tüketimi ve ısınma, o kadar...
Küçük arıların ısınma yeteneği azdır. Büyük arılar daha verimli ısınabilir. Ana arı için bu iş çok kolaydır. Arıların iç ve dış işler için iş bölümü yapmalarında bu özelliklerinin etkisi olsa gerektir.
Isı ayar yeteneğinin de bir sınırı vardır. 6°C sıcaklığın altında bu yeteneği kullanamadıkları gibi 35°C sıcaklıkta da işe yaramayabilir. 35°C yukarısı yavrular için zararlıdır. 44°C üstünde ise bombuslar uçamaz. Arıların üzerlerindeki tüylerin de bu ısı ayarlama olayına katkısı vardır muhakkak. Ancak ana arının tüyleri yaşlandıkça dökülür ve göğsü sırtı kelleşir. Bu tüy dökülmesi yaşlı işçi arılarda da görülebilir.
2- Titreştirme, sarsma yeteneği (vibration)
Bombus arıları çiçeklerden çiçektozu toplarken genel olarak bal arıları veya diğer böceklerden farklı bir yol izler. Bir çiçeğe konunca çiçektozu çanaklarını sapından sıkıca kavrar ve çiçektozu çanaklarını sert bir şekilde sarsmaya, daha doğrusu titreştirmeye başlar. Titreşim hızı saniyede 360 kere olan bu sarsıntı sonunda çiçektozu çanaklarında bir çiçektozu bulutu oluşur. Bombus arısı bu çiçektozu bulutunun içinde kalır. Tozların bir kısmı arının tüylerine yapışır. Arı ön ve orta ayaklarındaki fırça ve tarakları kullanarak bu tozları toplar ve arka ayağındaki polen sepetçiğine doldurur. Bu arada çiçektozu toplanan çiçeğin tozlanması sağlanmış olur. Seralardaki domates çiçeklerinin gövdesindeki kahverengi izler bu şekilde titreşim ile çiçektozu toplamış olan bombus arılarının ayak izleridir. Eğer bir domates çiçeği gövdesinde kahverengi iz varsa o çiçek tozlanmış demektir.
Ben bombus arısı ve bal arısının çiçektozu toplama işini elma toplayan A ve B işçilerine benzetiyorum. A ufak tefek bir işçi. Elinde sepeti, çıkıyor elma ağacına. Elmaları teker teker topluyor. B ise iri yarı bir işçi. İri bir sepeti yanında tırmık ve kürek de var. Ağaca çıkmıyor. Ağacın gövdesinden sıkıca tutup sarsınca bütün elmalar dökülüyor. Sonra da tırmıkla toplayıp, kürekle sepete dolduruyor. Sizce bu işçilerden hangisi daha verimli çalışmaktadır?
Kolonideki iri yapılı arılar ve ana arı bu yol ile çiçektozu toplamada ufak arılara göre daha başarılıdırlar.
Diğer arı ve böceklerin konmadığı bazı bitkilerden faydalanabilme yeteneği
Bombus arılarının dilleri bal arılarına ve diğer böceklere oranla daha uzundur. Bazılarının dili 20 mm.ye ulaşır. Bal arılarının nektar toplayamadığı bazı çiçeklerden bombus arıları rahatça bal toplayabilirler. Dili bal emmek için yetişmese bile çiçeğin dip tarafını kemirip delerek nektarı oradan emmektedirler. Bu nedenlerle diğer böceklerin bal alamayacağı için konmadığı bazı çiçeklere bombus arıları bal alabilecekleri için konmaktadırlar. Bazı yonca çeşitleri bu türdendir. Bombus arılarının yaşamadığı yerlerde bazı yonca çeşitleri yetişmemektedir.
Ayrıca bombus arıları bal arılarından 3 kat daha hızlı çalışırlar. Bu yetenekleri göz önüne alınınca bombus arılarının tozlamadaki etkinlikleri kolayca anlaşılmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder