Neden Bombus Arıları Sitesi?

2001 yılında dış ülkelerden bombus arısı getirtip seralara dağıtan bir firmada çalışmaya başladım. Bombus arıları konusunda birşey bilmiyordum. Yanımda çalışanların bilgisi sınırlıydı. Faydalanacak türkçe yazılmış kaynak yoktu... Devamını oku.

6 Mart 2010 Cumartesi

Diğer konular - Erkenci Arıları Yakalayıp Kuluçkaya Yatırma

Buraya kadar bombus arıları ile ilgili bazı bilgiler resimler eklenerek, kaynaklar gösterilerek anlatılmaya çalışıldı.


Elimizdeki mevcut bilgilerle bombus arılarını açık ve kapalı ortamda üretip yetiştirebilmemiz mümkün.
Bombus arılarının üretimi ve yetiştirilmesi ile ilgili internet sitelerinde bazı araştırma ve denemeler anlatılmış ancak anlaşılmayı kolaylaştıracak resimler ve şekiller yok. Resimler sağlanıncaya kadar üretim ve yetiştirme anlatımına ara vermek durumundayız.
Bahçe ve örtüaltına (seralara) konacak bombus kolonileri ile ilgili çıkabilecek sorunlar ve çözüm yolları ile ilgili bir soru listesini de sitenin sağdaki sütununda ana sayfa altındaki bir sayfaya yazarak güncelleninceye kadar o bölümün anlatılmasına da ara verildi.
Bahar ve yaz aylarında doğada bombus arılarına rastlayan arkadaşlarımız gözlemlerini fotoğraf ya da yazı ile diğer ilgilenen arkadaşlarımızla paylaşırlarsa memnun oluruz.
Daha iyiyi, daha güzeli yakalamak dileğiyle.


.................................................


Ereken İlkbaharda Bombus Ana Arılarını Yakalayıp Kuluçkaya Yatırmak Mümkün Mü?


Aradan zaman geçti. Yukarıda sözü edilen sera ve bahçelerde çıkabilecek sorunlar ile ilgili soru ve cevaplar yazıldı.


Bu ara başka arıcılık sitelerinde bombus arıları ile ilgili paylaşımlarımız oldu. Bombus arıları için teşvik yuvalarını denemek isteyen arkadaşlarımız da oldu. Bir arkadaşımız bombus analarını yakalayıp kovana koymayı düşündüğünü yazdı. Bu yazı ve karşılık olarak verdiğim cevabı aşağıya alıyorum.


Erkenci Arıları Yakalayıp Yuvalandırmak
Aşağıda "Teknik Arıcılık Bilgi Paylaşma Forumu"sitesinde yayınlanmış olan bir arıcımızın bu konudaki düşüncesi ve buna verilen cevap bu konuya açıklık getirmektedir. O nedenle bu görüşü ve verilen cevabı olduğu gibi alıyorum.


Alıntı :

Ynt: Bombus evi
« Yanıtla #21 : Nisan 10, 2011, 10:14:42 »

"Bu hafta bahçede bir bambusta gördük, kelebek yakalama filesine benzer basit bir aparatta yaptım, yakalarsam onuda yuvaya koymayı deniyecem. "


Cevap:
Sn. Kumpınarı bu yazdığınız hiç de önerilecek bir düşünce değil. Önüne gelenin bombus analarını yakalayıp kovana hapsettiğini düşünün. Bombus arısı varlığına zarar verir böyle bir davranış. Ayrıca bombus yönetmenliğine göre doğadan bombus arısı yakalamak yasaktır. Bu yasaklama kararı ticari amaçla bombus arılarını doğadan toplayıp satmayı engellemek için çıkarılmıştır şüphesiz. Diyeceksiniz ki bilimsel amaçla ya da onları yuvalandırmak amacıyla bir iki ana arıdan ne olacak?
Öyle olsa bile yolunu yöntemini bilmeden yapılan bir uygulama hem emek hem de bombus anası israfı olur.
İsraf olmaması için nelere dikkat edilmeli.?
Yuvasını bulmuş bir bombus anası yakalanıp kovana konursa israftır Yeni yuvayı benimsemez. Çiçeklerde polen toplayan sepetçikleri polen dolu ana arılar genellikle yuvasını bulmuş demektir. Çiçeklere Sepetçiklerinde polen olmayan ve alçaktan keşif uçuşları yapan ana arılar yakalanırsa ve yuvaya konursa yeni yuvasını beğenebilir.
Ana arılar yakalanırken tülden yapılmış ve uzun bir koniye benzeyen fileler daha kullanışlıdır. Arı fileye girince çevik bir hareketle file uç kısmı ağız kısmının üstüne kıvrılarak arının kaçması önlenmelidir. Kıvıramazsanız açık fileden arı kaçar. Bu kıvrılmanın kolay olabilmesi için filenin en uçtaki sivri yerine bir ağırlık konmalıdır. En uca su şişelerinin kapaklı kısmını 5 cm. üstten kesip eklerseniz hem ağırlık olur hem de yakalana arılar kaçırılmadan kolayca buradan taşıma kabına konabilir. Daha önce başka uçanlarda alıştırma yapılırsa ustalık kazanılır.
Yakalanan arılar hırpalanmadan taşıma kabına konmalıdır. Taşma kabı hava delikleri olan ama karanlık olan plastik kutulardan olabilir. Plastik kutuların içi kıvrımlı ambalaj kâğıdı ya da peçete ile kaplanırsa arının hırpalanması önlenmiş olur.
Yakalanan arılar karanlıkta ve sessiz ortamda taşınarak önceden hazırlanan yuvasına konmalıdır. Yuvaya getirilmesi uzayacaksa arıyı uygun şekilde şurupla ya da balla beslemelidir. Açıkta şurup verilirse dökülür ya arı ayaklarına bulaştırır. En iyi yol parmak kalınlığında 5 cm uzunluğunda plastik fortumlar keserek onların kenarlarından dilimler açarak ya da gövdesinden mercimek büyüklüğünde delikler delerek için peçete kâğıdı konmalıdır. Peçeteye emdirilen 1/1 oranında ya da biraz koyu şurup hiçbir yere bulaşmadan taşınabilir. Arı ihtiyaç duyarsa buradaki şuruptan emebilir. Taşıma bitince bu şuruplu boru yuvaya konabilir. Arının da yuvaya karanlık bir ortamda konması uygun olur.(Sözgelimi, öğleden sonra yakalanmışsa akşam.)
Yuvanın hazırlanması: İçine yalıtım malzemeleri, orta yere ana arı yetiştirmesi için balmumundan yapılmış yüksüklerde iki adet yapıştırılıp birine şurup birine de taze ya da derin dondurucudan alınmış polenden yapılmış polen hamuru konmalıdır. Bal arıların bir arada bal ve polen bulunan peteklerinin bir yüzü alınarak bunların yanına yapıştırılması da işe yarayabilir. Yapıştırma işi erimiş balmumuyla olabilir. Eğer ana arıyı hırpalamadan, sinirlendirmeden, hırçınlaştırmadan kovama koyabilirseniz Şansınız fazladır. Eğer yerlerde keşif yapan arılardan olduğuna kesin eminseniz bal arısı peteğinin üstüne 2 -3 yeni çıkmış taze balarısı da konabilir.
Şimdilik aklıma gelenler bunlar. Aşağıda doğadan yakalanan ana arıların yuvalandırılması ile ilgili almanca bir yazının bağlantısını da ekliyorum.
http://www.bombus.de/Ansiedlung.aspx

4 Mart 2010 Perşembe

Bombus arısı üretimi denemeleri

Örtüaltına ya da bahçemize çiçekleri tozlaması amacıyla bir bombus arısı kovanı (kolonisi) koymuşsak, koloni gelişimi sonunda resimde görüldüğü gibi birçok ana arı üretilmesi olasıdır. Bu genç ana arıları başka kovanlardan alınan erkek arılarla çiftleştirip tekrar kuluçkaya yatırarak koloni üretmek mümkündür. Batılı ülkelerde çiftçiler bunu denemekte ve olumlu sonuç almaktadırlar. Çiftleşmiş genç ana arıyı buldu diyelim, başka ne gerekli?  Taze polen, şeker şurubu, yalıtım malzemeleri ve bir kovan yani kafes. Kovan çift bölmeli olursa biri kuluçkalık, öbürü de beslenme ve dışkılama odası olarak kullanılır.
Kovanın içine yuva malzemesi olarak yosun, ot parçaları, yün, pamuk, yapay elyaf kullanılabilir. Bu kovanda yosun kullanılmış. Karışık olsa da olur.
Ana arılar kovanda kuluçkaya yatırılınca üstü kapatılır. Bu kovanda yuva malzemesi olarak pamuk kullanılmış ve üstü saydam bir kapakla kapatılmış. Saydam kapaktan kovanın içi kolayca görülebilir ve arıların davranışları gözlenebilir. Ancak bu görünen koloni büyük olasılıkla kapalı ortamda yetiştirilmiş ve saydam kovan başka bir yalıtımlı dış kovan içine konarak bahçe ya da örtü altına gönderilmek üzer hazırlanmış durumdadır.
Kovanlar bahçeye ya da örtü altına konunca yavrularını beslemek için çiçektozu toplayacaktır. Çiçektozu toplarken de çiçekleri tozlayıp onların tohum tutmasını sağlayacaktır. Bu resimde bir çiçekten çiçektozu toplayan toprak bombusunu görüyoruz.
----------------------------------------------------------------- 
Bombus arılarının üretimi denemeleri
Yukarıdaki resimlerin altındaki bilgileri insanların öğrenmesi kolay olmadı. Hem zor oldu hem de uzun süre aldı. Bu bölümde bu konudaki denemelere ve gelişmelere kısaca bir göz atalım.
1912 de Linhard ve Sladen adlı araştırmacılar doğadan yakaladıkları ana arılardan koloniler üretmişler. O zamandan bu güne birçok araştırmacı doğadan yakaladıkları analarla üretim denemeleri yapmışlar.1964 – 1965 yıllarında Kanada’da üniversite bünyesinde S. C. Plowright ve S. C. Jay doğadan yakaladıkları kışlamış ana arılardan açık ve kapalı ortamda koloni yetiştirme denemeleri yapmışlar. Kolonilerden ana arılar üretmişler. Ana arıları çiftleştirmişler. Kış uykusuna yatırmışlar. Uyanınca kuluçkaya yatırmışlar. Yeniden koloni üretmişler. Bütün bu yaptıklarını, izledikleri yolları, kullandıkları araç ve gereçleri, denemenin sonuçlarını ayrıntılı bir şekilde bir dergide yayınlamışlar. Bu yayınladıkları rapor İngilizce olarak internet sitelerinde var. Anlattıkları özet olarak şöyle. Açık ortamda 21 derecede çift bölmeli kovanlarda üretme denemeleri yapılmış. Çift bölmeli kovanların giriş bölümü beslenme ve dışkılama için kullanılmış. Polen hamuru ve şeker şurubu buraya konmuş. İç bölme ise kuluçka için kullanılmış. Yalıtım malzemesi olarak ta pamuk ve yün kullanılmış. Kapalı ortamda 29 derece ısı ve % 50 nispi neme ayarlı sakin ve karanlık bir ortamda üretme denemeleri yapmışlar. Kapalı ortamda da aynı kovanlar kullanılmış ama yalıtım ve yuva malzemeleri kullanılmamış. Ancak tabana temizlemesi ve gerekirse değiştirmesi kolay olsun diye kıvrımlı karton kağıdı sermişler. Bu kartonlar aynı zamanda dışkıları da emdiği için kullanışlı olmuş. Başka bir denemelerinde yaz ortasında doğadan topladıkları ana ve erkek arıları çiftleştirmişler. Sonra da + 5 derecede kış uykusuna yatırmışlar. Kış uykusuna yatan ve yatmadan kuluçkaya yatırdıkları iki grup ana arıdan aldıkları sonuçları değerlendirmişler. Denemeler sonucunda, ana arının yaşam sürecindeki davranışları, kış uykusuna giren ve girmeyen ana arıların üretimdeki farkları, taze polen kullanmanın üretim verimliliği ile bağıntısı, kısa ömürlü, uzun ömürlü koloni üremesinin nedenleri araştırılmış, değerlendirilmiş. Değerlendirmelerden bazı sonuçlar:
Doğadan yakalanan ana arılar parazit ve zararlılardan temizlendikten sonra kuluçka kafesine konuyor. Kuluçka kafeslerine analar bazı kafeslerde tek olarak konuyor, bazı kafeslerde ananın yanına bir işçi arı konuyor, bazı kafeslerde ise birkaç işçi arı konuyor. Başka bir grupta ana arılar kuluçka kafesine grup halinde konuyor. Grup halinde konan ana arıların yumurtlama oranının tek tek konan analara göre daha fazla olduğu görülüyor. Bu gruplarda ana arılar ortalama 21 günde yumurtluyor. Başka bir grupta ana arılar 20 günde bazıları 30 günde yumurtluyor. Kuluçka kafesine 2 ana arı birden konursa, Sladen’e göre biri ötekini ilk yumurtlamadan sonra öldürür. Bazı yazarlara göre ilk işçi arı çıkıncaya kadar yaşayabilirler. (Frizon, Plath, Free, Butler bu görüştedirler.)Diyapoza (kış uykusu) girmeyen ana arılar da büyük koloni oluşturabiliyor.
Yeni çiftleştirilmiş ana arılar birkaç gün sonra kış uykusuna yatırılıyor ve yumurtlama organlarının gelişmesi için + 5 derecede iki ay bekletiliyor. Kuluçkaya yatırılmış ana arılara bal ve polen mumlu kâğıt içerisinde veriliyor. Böylece polen daha geç bayatlıyor. Her 3 günde bir yeniden polen hamuru veriliyor ve eski polen hamuru tükenmemişse geri alınıyor. Ana arının sağlıklı olup olmadığı, polen, şurup tüketiminden ve dışkılamasından anlaşılıyor. Ana arıların çoğu ilk yumurtayı yumurtladıktan 64 gün sonra ölüyor. Yumurtalığı ve yumurtlama organlarını gelişmemiş ana arıların yumurtlaması verimli olmuyor. Kafesin ya da kovanın uygun olmayışı yumurtlamayı geciktirebiliyor. Yeteri kadar taze polen verilmezse yumurtlama azalıyor. Kuvvetli koloniler yapmak için larva transferi yapmak gerekiyor. Bu yazdıklarım araştırma yazısının özetidir. Daha ayrıntılı görmek isteyenler internette aşağıdaki adreste inceleyebilirler.
REARING BUMBLE BEE COLONIES IN CAPTIVITY R. C. Plowright AND S. C. JayDepartment of Entomology, University of Manitoba, Winnipeg, Canada 
...
 Bir başka araştırma ve üretim denemesi 1997 – 1998 yıllarında yurdumuzda yapılmış. Akdeniz üniversitesinde, doğadan toplanan 167 adet bombus terrestris ana arısı kuluçkaya yatırılmış, koloniler oluşturulmuş, koloniler seralara konmuş, sağlıklı çalıştıkları görülmüş. Bazı kolonilerden ana arılar üretilmiş, 1x1x1 m. ölçülerindeki çiftleşme kafesinde çiftleştirilmiş, çiftleşen anaların yeniden koloni oluşturması sağlanmış, yapılan çalışmalar, kullanılan araç ve gereçler, izlenen üretim yolları ayrıntılı olarak bir yazıda Türkçe olarak anlatılmış. Bu yazıyı da internette bulabiliriz. Adresi:
Gürel, F., Efendi, Y., Mutaf, S. Doğadan Toplanan Bombus terrestris Ana Arılarının Laboratuar Koşullarında Koloni Oluşturma ve Koloni Gelişimi Özellikleri.
Bu araştırma ve denemelerdeki ve burada anlatmadığımız başka araştırma ve denemelerdeki kullanılan araç ve gereçlerin, çalışma yöntemlerinin ve yollarının çoğu, aşağı yukarı benzerlik göstermektedirler. Kapalı ortam, karanlık, sessizlik, taze polen, taze şurup, yumurtlama kutusu, beslenme kutusu veya yetiştirme kutusu… Daha bunlar gibi araç gereç ve uygulamalar… hemen hemen aynı. Farklı olan kuluçkadaki ana arının yumurtlamasına olumlu katkısı olacağı varsayılan yanına konan uyarıcı (refakatçı) arılar. Farklı denemelerde farklı arılar konmuştur. Plowright ve Jay’ın denemelerinde:
1. Tek ana arı
2. İki ana arı
3. Çok ana arı
4. Ana arı ve tek bombus işçi arısı
5. Ana arı ve birkaç bombus işçi arısı. Yurdumuzda Akdeniz Üniversitesinde yapılan üretimde ise
6. Yeni çıkmış 4-5 bal arısı konmuştur.
Akdeniz Üniversitesindeki denemede ana arıların % 50.3 ünün koloni oluşturduğu yazılmaktadır. Bunlara benzer deneler sonunda üretim teknikleri daha da geliştirilmiş ve Hollanda, Belçika ve İsrail’de yıl boyu seri üretimlere başlanmış ve akdeniz kıyısındaki ülkelerin seralarında tozlayıcı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa’da meyve ve sebze bahçelerinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Amerika’da bombus terrestris yerine o yörede yaygın olan başka bombus türleri üretilmektedir Örneğin Kanarya Adalarında o yöreye uyum sağlamış olan “bombus kanarien” türü üretilmektedir. Avrupa’da amatörler açık alanda hobi olarak değişik türler üretip bakımına yardımcı olarak bahçelerini tozlama işinde faydalanmaktadırlar. Bunu biraz yabancı dil bilen arkadaşlarımız internet sitelerinde açıkça görebilirler.
. Yurt dışındaki firmalardan polinasyon amacıyla kullanılmak üzere ithal edilen ana arıların oluşturduğu koloniler, koloni yasam döngüsü sonunda ortalama 60-70 adet genç ana arı ve 120-140 adet erkek arı üretmektedirler (Gösterit, 2003)Yukarıdaki alıntılar Akdeniz Ü. zooloji Bölümü deneme, araştırma sonuçlarındandır.
Ancak biz seralardaki arıların ortalama 20 ana arı ve daha çok erkek arı ürettiğini gözlemledik. Açık ortamda yani doğadaki kolonilerin ana arı üretiminin daha fazla olduğu muhakkaktır. Örnek olarak Bizim seralarda ortalama 80 – 100 adet arısı olan koloniler kullanılırken Avrupa’da doğadaki kolonilerin arı sayısı 100-200 arasındadır. Heinrich B. Kitabında Amerika’da 1979 Haziran ayında bir kolonide 1 ana arı, 260 işçi arı, 140 yeni ana arı, 1020 adet de larva ve pupa bulduğunu yazar. Bu bir uç örnektir, ancak üreme koşulları iyi olursa ana üretimi sayısı da yükselir. (Heinrich, Bernd (1994): Der Hummelstaat. List Verlag, München. (Originalausgabe: Bumblebee Economics, 1979)
...
Evde Bombus Arısı Yetiştirme
Ben de kendi evimde ve bahçemde birkaç üretim denemesi yaptım. Denemeler, laboratuvar (kapalı ortam) ve açık ortamda (bahçe) yapıldı. Bahçemde ağaç ve plastik kafeslerde yaptığım birkaç denemeden görüntüler ve bilgileri burada paylaşmak istiyorum.
Kafeste kuluçkaya yatırılan ana arı şeker şurubu ve polen hamuru ile ilgilendiğine göre kafesi benimsemiş, yuvasını yapmış görünüyor.
Devamını gör >




3 Mart 2010 Çarşamba

Bombus arıları teşvik yuvası 2

Batılı ülkelerdeki çiftçilerin bombus arıları yakın dostları galiba. Bahçe kenarında, orman içinde bakarsınız bir ağaçta ağaç bombuslarının girip yuva yapması içi bir kovan asılmış durur. Kovanın içinde yosun parçaları yün, kıl, pamuk gibi yuva malzemeleri de vardır. Ağaç bombuslarından biri de büyük bir olasılıkla bu kovana girip yuva yapar.



Teşvik yuvası yapmak için öyle çok masrafa da gerek yok. Soğuktan sıcaktan korunmak için yalıtım önemli. Bunun için karton kutulardan bile faydalanılıyor.




Kartonun içine de yosun, yün, kıl, pamuk gibi yuva malzemeleri... Sonra da üstü kapatılıp agaç bombusu içinse ağaç gövdesine asılır, toprak bombusu içinse toprağa yerleştirilir.




Dış kapların yağmura dayanıklı olması gerek. Ya plastik ya da ağaç olmalı. Tabi ki kovanın üstü kapaksız olmaz. Kapağın üstüne de rüzgar atmasın di,ye bir taş konursa işlem tamamdır.



Bu resimde iç kovan ve dış kovan açıkça görülüyor. Beyaz ambalaj köpüğü iyi bir yalıtım malzemesi. Kovan içindeki yuva malzemeleri yosun ve kuru ot parçaları olsa gerek.


İlgilenen arkadaşlarımız başka bir teşvik yuvası yapımını bu adresten inceleyebilirler:


2 Mart 2010 Salı

Bombus arılarını teşvik yuvaları

Bahçemizin sessiz, sakin, gölge bir yerine bir çukur kazalım ve bir kova nemli kum dökelim.


Kumun üzerine plastik, ağaçtan yapılmış bir uygun kap, testi yarısı, eski büyükçe bir tas yada küçükçe bir leğen yerleştirelim.

Kabın içine yosun, kıl, yün, pamuk iplik parçaları gibi yalıtıım maddeleri koyalım. Kabın içine başparmağımız girebilecek kadar kalınlıkta bir boru ile yol yapalım.


Sonra da yalıtım maddelerinin üstünü yağmur ve güneşten korumak için ters çevrilmiş bir eski kova ya da çiçek saksısı ile kapatalım. Bu kapak bir kenarı kesilmiş eski bir bidon da olabilir.
Ondan sonra da yuvamızı ilkbaharda kış uykusundan uyanıp ta kendine yuva aryan bir toprak bombusu anasının keşfetmesini bekleyelim.




Sadece toprak bombusları değil diğer bombus türleri de teşvik için sakin, sessiz bir yere hazırlanan yapay yuvalara girebilirler. Yukarıdaki resimde. bir taş bombusu için hazırlanmış yuvanın kullanılmış hali görülmektedir.
Resimlerin alındığı adres:
------------------------------------------------------------
Teşvik yuvası ne demektir?
Yurdumuzda bazı arıcılar ilkbaharda arıların oğul zamanı gelince belirli yerlere içinde birkaç eski petek parçası olan kovanları bırakırlar ve takip ederler. Başka yerdeki bir arılıktan kaçan bir oğul gelip bu kovanlara girer. Uyanık arıcı da kolayca arı sahibi olur.
Batı ülkelerindeki bazı çiftçiler de kendi bahçelerinin uygun yerlerine bombus arısı kovanları koyarlar. Toprak bombusunun kovanı toprakla bağlantılı olursa daha iyi tercih edilir. Ancak yörede taş bombusu , ağaç bombusu varsa yerden yukarılara konur kovanlar. Kendisine yuva arayan taş ya da ağaçbombusları bu içinde yalıtım maddeleri olan bu kovanları bulup içine girer ve yuvasını yapar.
Zaten bombus arıları bir yere yuva yaptı mı, o yuvadan çıkan yeni ana arılar sonraki sene eski yuvası civarında bir yerde yuva yapmayı tercih ederler.